Thông minh thì không nói lời sáo rỗng
Chưa thật thông minh, lại thiếu kỹnăng
Nếu hiểu "thông minh" theocách hiểu của một số tác giả đã viết trên diễn đàn Tuần Việt Nam, tôi cho rằng,người Việt không thông minh, hoặc ít thông minh. Đơn giản là nếu người Việtthông minh thì sao đất nước giờ vẫn vào loại chậm phát triển, vẫn còn nhiềungười khổ thế này? Nếu người Việt thông minh sao mấy chục năm sau mới thừa nhận trường hợp ông Kim Ngọc (người cha để của cơ chế khoán 10)?
Nếu người Việt thông minh sao không biết giữ gìn di sản văn hóa, mà lại giữ theo kiểu "xây lò gạch" nhưcâu chuyện thành Tuyên? Nếu thông minh sao lại không công nhận công nghệ giáodục của GS. TSKH Hồ Ngọc Đại? Nếu thông minh sao đến thế kỷ 21 vẫn "contrâu đi trước cái cày đi sau?...Còn biết bao câu "nếu" nữa, tôi xinđể dành bạn đọc khác viết ra...
Nhưng thôi, bàn về trí thông minhthì cũng phải định nghĩa, trí thông mình là gì? Trong cuốn sách "7 loạihình trí thông minh", trên cơ sở phân tích những bằng chứng liên quantới não và học thuyết về phân loại trí thông minh của TS. HowardGardner, TS.Thomas Armstrong, tác giả cuốn sách, đã mô tả 7 loại hình tríthông minh của con người như sau:
1-Trí thông minh logic toán: Đâylà loại trí thông minh liên quan tới con số (toán học) và mối quan hệlogic giữa các sự vật. Những người có trí thông minh này thường làmviệc trong lĩnh vực liên quan tới con số (toán, vật lý, hóa học, ngânhàng, tài chính...)
2-Trí thông minh ngôn ngữ: Đây làloại trí thông minh liên quan tới năng lực sử dụng ngôn ngữ. Nhữngngười có trí thông minh này thường là nhà văn, nhà thơ, nhà báo, cácnhà nghiên cứu trong lĩnh vực xã hội...
3-Trí thông minh không gian: Nhữngngười có trí thông minh này thường làm việc trong lĩnh vực nghệthuật như kiến trúc, hội họa, điêu khắc, địa chất, vật lý thiênvăn...
4-Trí thông minh cơ thể: Đây làloại trí thông minh liên quan tới vận động của thân thể thường có ởnhững vận động viên thể thao, nghệ sĩ múa...
5-Trí thông minh âm nhạc: Loạitrí thông minh này thể hiện ở khả năng nghe nhạc, ghi nhớ nhanh giaiđiệu, sáng tạo ra các bản nhạc...
6-Trí thông minh về nội tâm: Thểhiện ở khả năng khám phá chiều sâu của bản thân...
7-Trí thông minh trong tương táccá nhân: Những người có năng lực quan hệ với mọi người, nắm bắtđược suy nghĩ của người khác, giỏi hợp tác, tập hợp mọi người,lãnh đạo...
Mặc dù phân chia như vậy, TS ThomasAmstrong cũng khẳng định một người có thể sở hữu nhiều loại trí thông minh,điều này lý giải tại sao có những người xuất sắc trong nhiều lĩnh vực.
Quay trở lại câu hỏi "NgườiViệt có thông minh không", tôi nhận thấy có lẽ chúng ta đang bàn ngườiViệt có giỏi không, nghĩa là nhìn nhận một cách tổng hợp hơn, chứ xé lẻ ra nhưTS Amstrong thì chắc người Việt có thể không sở hữu nhiều lắm một số loại tríthông minh.
Những người giỏi nhìn chung là nhữngnguời có cái nhìn hơn người, vượt ra khỏi khuôn khổ chuẩn mực thông thường (nênngười "kém cỏi" thường không hiểu và không ủng hộ họ). Họ như cây caovươn lên khỏi ngọn cỏ. Một mình họ một tư tưởng và kiên trì tư tưởng đó, họ cókhả năng dẫn dắt... Người giỏi không phải là người tíchđầy kiến thức, họ là người tạo ra phương pháp, chỉ ra con đường, đi trước thờiđại...
Nói về những người giỏi thời đạingày nay, cần nói thêm cả về kỹ năng, một vấn đề khác với thông minh. Thôngminh là tố chất, nhưng kỹ năng có thể học. Một người có tố chất thông minh,nhưng thiếu kỹ năng thì hiệu quả làm việc vẫn không cao.
Người Việt có thể có tố chất này(nên ra nước ngoài học tập thường bật lên được), nhưng đa số người Việt thiếukỹ năng. Tôi tạm nghĩ người giỏi có lẽ là người sở hữu trí nhiều loại trí thôngminh và có kỹ năng nữa.
Kỹ năng, hiểu đơn giản là cách làm việc,cách tổ chức công việc, cách điều hành, cách quản lý, cách đàm phán, cách lãnhđạo... để đạt hiệu quả cao nhất. Cuộc sống cũng đòi hỏi kỹ năng như kỹ năng ứngxử với bạn đồng lứa, kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng phòng lây nhiễm HIV, kỹ năngtừ chối khi bị sức ép, kỹ năng quản lý gia đình...
Các kỹ năng là điều phảihọc. Một người kiến thức đầy mình, mấy chục năm thâm niên làm việc có khi hiệuquả không bằng một người mới ra trường vài năm mà có kỹ năng tốt. Một học giảuyên bác vẫn có thể là một người cha tồi đơn giản vì thiếu kỹ năng.
Tôi đã có dịp làm việc với một số giáo sư, nhàkhoa học VN, có lẽ cũng khá kỳ cựu trong một ngành nọ. Họ tin họ nhiều kiếnthức thì có thể hướng dẫn nông dân phòng bệnh cho gia cầm. Nhưng khi tôi mời họđi giảng cho một số lớp học của nông dân, học viên không hiểu họ nói gì, đơngiản vì các vị này không có kỹ năng giảng dạy.
Trí thông minh đóng vai trò gì ở đây? Có, vaitrò của nó đơn giản chỉ là biết học cách làm hiệu quả của những người khác, họcrất nhanh. Không biết thì phải học. Đừng sĩ diện. Những người như các vị giáosư, tiến sĩ kia rất nhiều.
Thông minh thì không"huênh hoang" Người Việt thông minh thì đã không nói nhiềunhững lời rỗng tuếch như thế! Chỉ có kẻ "ngu dốt, kém cỏi" mới khôngtự nhận thấy mình đang nói những lời rỗng tuếch, vô nghĩa. Nếu thông minh đã tựbiết mình và luôn luôn học hỏi, tìm tòi, sáng tạo.
Tôi biết có một dự án rất lớn của nước ngoài choVN để đào tạo hàng nghìn cán bộ trong một lĩnh vực mà tôi xin miễn nói tên. Dựán tiến hành được 10 năm, bao nhiêu cán bộ được đào tạo đi đào tạo lại do chínhchuyên gia quốc tế thực hiện. Tuy nhiên, khi quay trở lại đánh giá, chuyên giaphát hiện đại đa số những người này lại làm việc theo tư duy và phương pháp cũ.
Họ không thể từ bỏ được thói quen tư duy, và khikhông làm được, họ quay sang đổ lỗi cho chuyên gia, cho lãnh đạo, cơ chế...miễnlà không phải là tại họ.
Nếu người Việt thông minh, được đào tạo như thế,chất lượng sản phẩm của ngành đó phải được cải thiện rất nhiều mới phải.
Nên nói về trí thông minh thì cũng phải nói đếncái "hiếu học thật" (vâng, tôi cũng không tin người Việt hiếu họcthật). Nếu hiếu học mà hiểu là dùi mài kinh sử thì theo tôi là hiểu rất hẹp.Lịch sử VN cũng chỉ mới đưa ra mẫu người dùi mài kinh sử mà ngày nay khó làmmẫu hình cho cách học tập của thời hiện đại.
Nền giáo dục thuộc địa của Pháp đã cho Việt Nammột số trí thức có nền tảng học vấn đáng kính phục, nhưng vấn đề kỹ năng vẫnchưa được giải quyết. Đến nền giáo dục của ta thì tôi thấy không những khôngđược nền tảng kiến thức vững chắc mà cũng không cả kỹ năng.
Nền giáo dục của cácnước XHCN cũ cũng chỉ cho những người có học vấn mà thiếu kỹ năng. Những ngườilà sản phẩm của nền giáo dục Xô Viết hay của các nước XHCN cũ để bước sang thờiđại mở cửa, để làm việc với quốc tế, điều họ phải học nhiều, nhất là kỹ nănglàm việc.
Thế hệ trẻ hơn may mắn được tiếp thu một nềngiáo dục tiên tiến, đều đang làm việc với một phong cách khác. Họ rất giỏi vìnhận được kiến thức và kỹ năng. Hi vọng lớp người này sẽ đưa đất nước tiến nhanhhơn.
Hãy hỏi người trẻ hôm nay, câu hỏi người Việt cóthông minh không, có thể chúng ta sẽ nhận được một cách nhìn nhận rất khác.
Dù không thông minh lắm, nhưng sự thật là rấtnhiều người Việt đủ thông minh để hiểu rằng không nên lấy quá khứ ra để chứngminh người Việt thông minh nữa.
Dân tộc nào cũng có lịch sử bảo vệ và xây dựngđất nước đáng tự hào. Chiến tranh đã lùi vào quá khứ mấy chục năm rồi. Hãy nghĩxem phẩm chất nào, trí tuệ nào của người Việt trong chiến tranh có ích cho hòabình và phát triển thì hãy giữ và phát huy cái đó, còn lại người Việt phải họclàm ở những nước đã làm rất giỏi chứ đừng "huênh hoang".
Làm cho tốt và đạt hiệu quả cao, chất lượng cuộcsống của người nghèo được nâng lên nhanh chóng, xã hội có kỷ cương, văn minh,diệt được tham nhũng, nói thật và làm thật... thì lúc ấy mới có thể nói ngườiViệt rất thông minh.
Trích nguồn: Bài viết của Tác giả Nguyễn ĐiệpHoa - Kỹ Năng Trích trên trang www.tuanvietnam.net
|